Osoba uzależniona potrzebuje terapii. Podjęcie leczenia i zachowanie abstynencji jest w praktyce jedyną drogą wyjścia z uzależnienia. Chory pracuje z terapeutą indywidualnie. Po zakończeniu leczenia lub w jego końcowej fazie, gdy osoba uzależniona jest do tego gotowa, można rozpocząć terapię z udziałem partnera. Praktyka dowodzi, że psychoterapia par może być poważnym wsparcie leczenia uzależnień.
Trwające latami uzależnienie wystawia na niezwykle trudną próbę związki, w których pozostaje osoba uzależniona. Postępuje erozja zaufania, w relacjach emocjonalnych zaczyna dominować niepewność i strach. Często dochodzi do aktów psychicznej i fizycznej agresji. Relacje małżeńskie i partnerskie niszczą zdrady. Czy w takiej sytuacji terapia par może być skuteczna?
Jakie są warunki podjęcia terapii dla par?
Nie wszystkie osoby pozostające w związku z uzależnionym partnerem decydują się na terapię par. Jeżeli nawet związek formalnie nie rozpadł się, to często motywacją do jego kontynuowania jest pragnienie wychowania dzieci, powody ekonomiczne lub nieprzekraczalne dla danej osoby normy etyczne. W takich okolicznościach partner osoby uzależnionej nie odczuwa potrzeby odbudowywania relacji w związku, który zamienił się w rodzaj formalnego układu. Jeżeli partner osoby uzależnionej nie jest zainteresowany tą formą leczenia, należy taką decyzję uszanować: terapia par ma szansę powodzenia, gdy partnerzy są zmotywowani, aby podjąć wysiłek ratowania związku. Konsultacje z psychoterapeutą podjęte pod presją, bez przekonania o ich potrzebie, nie rokują szans na powodzenie.
Zdarza się też tak, że pomimo zgody na wspólną terapię, niejasna pozostaje motywacja jej podjęcia. W takim przypadku pierwszym etapem pracy terapeutycznej jest ustalenie czytelnych dla obu stron warunków terapii i celów, do których ma doprowadzić. Może się okazać, że finałem terapii nie będzie poprawa relacji w związku, lecz wypracowanie warunków odejścia jednego z partnerów. W takiej sytuacji terapia par staje się sposobem na skuteczną redukcję napięcia w związku, umożliwia przeprowadzenie go przez najtrudniejszy okres, który poprzedza zakończenie relacji.
Terapia par jest nieskuteczna w sytuacji, gdy występują silne napięcia pomiędzy partnerami. Objawia się to wzajemnymi oskarżeniami, uporczywym trwaniem przy swoim stanowisku, a nawet zachowaniami przemocowymi. Spotkanie z terapeutą może być szansą na zobaczenie własnej roli w relacji z partnerem oczami osoby bezstronnej, mającej odpowiednią wiedzę i doświadczenie. Jeżeli jednak, pomimo odbywanych regularnie konsultacji, nie udaje się zredukować napięcia i nie ma obustronnej woli wycofania się z konfliktu, jest to mocne przeciwwskazanie do podejmowania wspólnej terapii.
Ogólnie podjęcie terapii par zalecane jest w sytuacji, gdy partnerzy wykazują chęć i potrzebę analizy i zrozumienia problemów, gdy chcą przyjrzeć się swoim relacjom i wprowadzić zmiany. Oczywiście podstawowym, wspomnianym na wstępie warunkiem rozpoczęcia terapii par, jest podjęcie leczenia przez uzależnionego partnera. Niezależnie od tego, czy jest to terapia choroby alkoholowej, uzależnienia od narkotyków czy uzależnień behawioralnych musi ona poprzedzić terapię dla par. Takie jest klasyczne, najbardziej rozpowszechnione podejście do tego zagadnienia. Jednocześnie wielu terapeutów jest zdania, że terapia uzależnienia i terapia par mogą odbywać się równolegle, o ile pacjent czuje się gotowy na takie rozwiązanie. Ważne jest, aby obu form leczenia nie prowadził ten sam psychoterapeuta.
Jakie są cele pracy nad relacjami w związku?
Jednym z kluczowych celów terapii par jest poprawa komunikacji. Partnerzy niejako od nowa uczą się rozumieć siebie wzajemnie – zarówno na poziomie werbalnym, jak też mimikę, gesty i ogólnie mowę ciała. Wypracowanie zrozumiałych dla obu stron kodów komunikacyjnych jest wstępem do rozpoznawania uczuć, ich okazywania i przyjmowania. W przypadku poranionych emocjonalnie osób niezwykle ważnym etapem jest próba odnalezienia w sobie pozytywnych uczuć wobec partnera. To próba powrotu do emocji, które towarzyszyły początkowej fazie związku, zakochiwaniu się w partnerze. Partnerzy pracują nad tym, aby zobaczyć w sobie ponownie te cechy, które sprawiły, że postanowili stworzyć głębszą relację, wejść w związek, założyć rodzinę. Wzajemne zrozumienie, odnalezienie ciepłych uczuć sprzyja powrotowi do bliskości w związku, stopniowego odzyskiwania zaufania do drugiej osoby.
Odbudowa warstwy komunikacyjnej i emocjonalnej związku stanowi podstawę do szczerego wyrażania swoich oczekiwań wobec partnera, ale też gotowości do uwzględniania oczekiwań drugiej strony. Partnerzy przygotowują się do tego, aby świadomie przyjąć odpowiedzialność za swoje funkcjonowanie w związku. Wagę tego momentu podkreśla psychoterapeuta z ośrodka leczenia uzależnień Moje Życie w Poznaniu: – Wiele osób rozpoczynających terapię par wychodzi z założenia, że odzyskają równowagę i poczucie szczęścia w związku, jeżeli tylko uda się zmienić postępowanie partnera. W trakcie kolejnych konsultacji zaczynają uświadamiać sobie, że zmiana jest możliwa tylko wtedy, gdy będą na nią gotowe obie strony. Coraz bardziej oczywisty staje się fakt, że receptą na szczęście w związku nie jest podporządkowanie się, poświęcenie siebie, lecz umiejętność komunikowania swoich potrzeb i słuchania, jakie potrzeby ma nasz partner. Partnerski związek opiera się na egzekwowaniu własnych praw i respektowaniu praw drugiej osoby. Zrozumienie tej zależności jest szczególnie ważne w przypadku partnerów osób uzależnionych, którzy przez lata rezygnowali z własnych potrzeb emocjonalnych, społecznych, a często także materialnych. Jednocześnie brali odpowiedzialność za wszystko, co działo się w związku. Terapia jest szansą na “rozbrojenie” tego patologicznego układu. Chodzi o uświadomienie partnerom, że odpowiadają tylko za swoje czyny, że nie mogą obwiniać się za postępowanie osoby, z którą tworzą związek partnerski czy rodzinę.
Terapia par wspiera proces wychodzenia z uzależnienia
Celem terapii uzależnień jest wypracowanie nowych zachowań, zmianę przyzwyczajeń i postaw, naukę rozpoznawania własnych emocji i ich wyrażania. Bardzo ważnym elementem jest zmiana relacji z otoczeniem. Również z bezpośrednim otoczeniem, czyli partnerem i rodziną. Dlatego tak ważna jest terapia par, która pozwala włączyć w proces terapeutyczny partnera osoby uzależnionej. Dzięki temu można wzmocnić wsparcie dla osoby zdrowiejącej.
Moment, w którym osoba uzależniona po wielu latach rozpoczyna abstynencję, jest nową i bardzo trudną sytuacją dla jej partnera i całej rodziny. Wszystkie formy dostosowania, które zostały wypracowanie w czasie trwania uzależnienia stają się nieprzydatne. Powstaje potrzeba określenia od nowa ról i charakteru relacji. O wiele łatwiej poradzić sobie z nową sytuacją przy wsparciu psychoterapeuty. Dla osoby uzależnionej psychoterapia par jest szansą na rozpoczęcie nowego życia, na odbudowę relacji z partnerem opartych na zaufaniu i wzajemnym szacunku. Osoby uzależnione mające dobre relacje partnerskie rzadziej wracają do nałogowych zachowań lub przyjmowania substancji psychoaktywnych.
